อาศัยอำนาจตามความในมาตรา 25 กรมธุรกิจพลังงานจึงได้ออกประกาศ เรื่อง กำหนดลักษณะและคุณภาพของน้ำมันหล่อลื่น พ.ศ. 2547 เพื่อสามารถควบคุมคุณภาพน้ำมันหล่อลื่นอย่างเหมาะสมสอดคล้องกับมาตรฐานสากล โดยมีการกำกับดูแลตั้งแต่ต้นทางการผลิตจนถึงปลายทางการจำหน่าย ดังนี้
– การกำหนดคุณภาพของน้ำมันเครื่อง
– การติดตามตรวจสอบคุณภาพของน้ำมันเครื่อง
การกำหนดคุณภาพของน้ำมันเครื่อง แบ่งออกเป็น 2 ด้าน
1.1 คุณสมบัติทางด้านเคมีและฟิสิกส์
ต้องมีคุณสมบัติเป็นไปตามข้อกำหนด ซึ่งเป็นคุณสมบัติทั่วไป อาทิ ค่าความหนืดที่แสดงถึงความข้นใสของน้ำมันเครื่อง ค่าจุดวาบไฟเป็นคุณสมบัติที่แสดงถึงอุณหภูมิที่น้ำมันหล่อลื่นจะสามารถติดไฟได้ เพื่อความปลอดภัยในการใช้งานและการเก็บรักษา ค่าจุดไหลเทเป็นการกำหนดเพื่อป้องกันไม่ให้น้ำมันเครื่องจับตัวเป็นไขที่อากาศเย็นหรืออุณหภูมิต่ำ ปริมาณน้ำ ปริมาณตะกอน เพื่อป้องกันไม่ให้มีสิ่งปนเปื้อน เป็นต้น
1.2 คุณสมบัติด้านการใช้งานของเครื่องยนต์
เพื่อให้น้ำมันเครื่องมีคุณสมบัติที่เหมาะสมกับสมรรถนะของเครื่องยนต์ โดยกำหนดวิธีการให้ผู้ค้าน้ำมันที่เป็นผู้ผลิต ผู้นำเข้า ผู้จำหน่ายที่ใช้เครื่องหมายการค้าของตนเอง ต้องแสดงสูตรการผลิต และผลการทดสอบทางเครื่องยนต์ตามมาตรฐาน และชั้นคุณภาพของน้ำมันเครื่องที่ผู้ค้าน้ำมันจะ จำหน่าย ให้กรมธุรกิจพลังงานให้ความเห็นชอบ (ขึ้นทะเบียน) และกำหนดเลขทะเบียนน้ำมันเครื่อง ให้ผู้ค้าน้ำมันนำไปแสดงบนฉลาก เพื่อให้ผู้บริโภคได้สังเกต โดยผู้ค้าน้ำมันจะต้องผลิตน้ำมันเครื่องให้ได้มาตรฐานตามที่กรมธุรกิจพลังงานกำหนด และให้ความ
เห็นชอบไว้
การขอความเห็นชอบลักษณะและคุณภาพด้านการใช้งานของน้ำมันหล่อลื่น จะครอบคลุมเฉพาะน้ำมันหล่อลื่นสำหรับเครื่องยนต์เบนซิน 4 จังหวะ และเครื่องยนต์ดีเซล หรือที่เรียกทั่วไปว่า น้ำมันเครื่องโดยอ้างอิงเกณฑ์การพิจารณาตามมาตรฐานสากล ได้แก่ มาตรฐาน API เนื่องจากเป็นมาตรฐานที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย โดยกำหนดตั้งแต่ชั้นคุณภาพ API SC และ CC ขึ้นไป แต่หากไม่มีผลการทดสอบตามมาตรฐานAPI จะพิจารณาตามมาตรฐาน ACEA , JASO, GLOBAL และ OEM อย่างใดอย่างหนึ่ง ตามที่ผู้ค้าน้ำมันแสดงความประสงค์ รวมทั้งการพิจารณาชนิดความหนืดตาม SAE
ผู้ค้าน้ำมันที่มาขอรับความเห็นชอบ คือ ผู้ค้าน้ำมันหล่อลื่นที่เป็นผู้ผลิต ผู้นำเข้า ผู้ค้าน้ำมันหล่อลื่นที่เป็นเจ้าของชื่อในทางการค้า หรือเครื่องหมายการค้าที่ใช้ หรือจะใช้กับน้ำมันหล่อลื่นนั้น โดยต้องยื่นขอความเห็นชอบลักษณะและคุณภาพของน้ำมันหล่อลื่นต่อกรมธุรกิจพลังงาน และได้รับความเห็นชอบก่อนนำออกจำหน่าย
ปัจจุบันมีผู้ค้าน้ำมันหล่อลื่นที่ได้รับความเห็นชอบการจำหน่ายจากกรมธุรกิจพลังงาน จำนวน 167 ราย 3,729 เลขทะเบียน
การติดตามตรวจสอบคุณภาพของน้ำมันเครื่อง
การกำหนดเลขทะเบียนน้ำมันเครื่อง นอกจากจะมีประโยชน์เพื่อให้ผู้บริโภคได้สังเกต และเกิดความมั่นใจในคุณภาพของน้ำมันเครื่องในเบื้องต้นก่อนที่จะซื้อน้ำมันเครื่องไปใช้แล้ว ยังใช้ในการติดตาม ตรวจสอบคุณภาพของน้ำมันเครื่องที่ผลิตและจำหน่าย ให้เป็นไปตามที่ประกาศกำหนด และได้รับความเห็นชอบไว้ เพื่อป้องกันการปลอมปนปลอมแปลงน้ำ มันเครื่องได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ทั้งนี้สำนักคุณภาพน้ำมันเชื้อเพลิง กรมธุรกิจพลังงาน มีการสุ่มเก็บตัวอย่างน้ำมันเครื่องจากผู้ค้าน้ำมันแต่ละรายที่ได้รับความเห็นชอบเป็นประจำทุกปี เพื่อนำมาตรวจสอบคุณภาพในห้องปฏิบัติการ
นอกจากนี้เพื่อเป็นการเสริมมาตรการในการกำกับดูแลทั้งระบบ ตั้งแต่ต้นทางการผลิตจนถึงปลายทางการจำหน่าย กรมธุรกิจพลังงาน ได้มีการสำรวจผลิตภัณฑ์น้ำมันหล่อลื่นที่จำหน่ายตามร้านค้าทั้งนี้ เพื่อสำรวจว่าผู้ค้าน้ำมันได้ปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนด มีการแสดงเลขทะเบียนบนฉลาก รวมทั้งสำรวจผลิตภัณฑ์น้ำมันหล่อลื่นที่หลีกเลี่ยงไม่ปฏิบัติตามกฎหมาย พร้อมทั้งทำความเข้าใจ แนะนำร้านค้าให้จำหน่ายผลิตภัณฑ์ที่มีเลขทะเบียน และกระตุ้นให้ผู้ค้าน้ำมันหันมาผลิตน้ำมันหล่อลื่นที่มีคุณภาพได้มาตรฐาน
ตามพระราชบัญญัติการค้าน้ำมันเชื้อเพลิง พ.ศ. 2543 กำหนดโทษผู้ค้าน้ำมันและผู้ประกอบการที่จำหน่ายน้ำมันเครื่องที่ไม่ได้รับความเห็นชอบ หรือมีคุณภาพแตกต่างไปจากที่ได้รับความเห็นชอบ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 1 ปี หรือปรับไม่เกิน 100,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ และสำหรับผู้ที่ทำการปลอมปนน้ำมัน หรือกระทำการอย่างใดอย่างหนึ่งอันทำให้น้ำมันเครื่องมีลักษณะและคุณภาพแตกต่างไปจากที่กำหนด และให้ความเห็นชอบ หรือลดคุณภาพ ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 300,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
